Pomoc za LibreOffice 24.2
Jeli internet je nowy za was, storčiće na za was njeznate zapřijeća: wobhladowak, zapołožka, e-mejl, startowa strona, pytawa/pytanska mašina a wjele druhich. Zo by wam prěnje kroki wosnadnił, tutón glosar wam někotre najwažnišich zapřijećow wujasnjuje, kotrež w polach internet, intranet, e-mejl a powěsće/nowinki namakaće.
Standard Content Management Interoperability Services (CMIS) domenowy model a přiwjazanja za websłužby Restful AtomPub, kotrež wjetšu interoperabilitu za systemy Enterprise Content Management (ECM) zmóžnjeja. CMIS websłužby a zwjazowanske městna wužiwa, zo by wobšěrne informacije zmóžnił, kotrež so maja přez internetne protokole we wot poskićowarjow njewotwisnych formatach dźělić, mjez nimi dokumentowe systemy, nakładnicy a archiwy w jednym předewzaću a mjez předewzaćemi.
EPUB je standard za dataje elektroniskich knihow z datajowej kóncowku .epub, kotrež dadźa so sćahnyć a na gratach kaž šmóratka, tablety, ličaki abo čitaki elektroniskich knihow čitać.
EPUB je techniski standard, kotryž je so wot wozjewjenskeje skupiny W3C wozjewił. EPUB je woblubowany format, dokelž je wotewrjeny a na HTML bazuje.
EPUB-wozjewjenje so jako jednotliwa dataja dodawa a je njezaklučowany spakowany archiw, kotryž websydło wobsahuje. Wopřijima HTML-dataje, wobrazy, stilowe předłohi CSS a druhi wobsah kaž metadaty, multimedija a interaktiwnosć.
FTP za File Transfer Protokol steji a je standardny přenošowanski protokol za dataje w interneće. FTP-serwer je program na ličaku, kotryž je z internetom zwjazany, kotryž dataje wobsahuje, kotrež so maja z pomocu FTP přenošować. Mjeztym zo FTP je za přenošowanje a sćahowanje internetnych datajow zamołwity, słuži HTTP (Hypertext Transfer Protocol) wutworjenju zwiska a přenošowanju datow mjez serwerami a klientami WWW.
HTML (Hypertext Markup Language) je dokumentowa wuznamjenjenska rěč, kotraž so jako datajowy format za WWW-dokumenty wužiwa. Je wot SGML wotwodźena a wopřijima tekst, grafiki, wideja a zynki.
Jeli chceće HTML-přikazy direktnje zapodać, na přikład, hdyž zwučowanja z jedneje z wjele k dispoziciji stejacych HTML-knihow činiće, dźiwajće na to, zo HTML-strony su lute tekstowe dataje. Składujće swój dokument z dokumentowym typom Tekst a dajće jemu datajowu kóncowku .HTML. Zawěsćće so, zo přezwuki abo druhe wosebite znamješka rozšěrjeneje znamješkoweje sadźby njewustupuja. Jeli chceće tutu dataju w LibreOffice zaso wočinić a HTML-kod wobdźěłać, dyrbiće ju z datajowym typom Tekst začitać, nic z datajowym typom Webstrony.
W interneće je wjele nawodow wo HTML-rěči.
Hypertext Transfer Protocol (přenošowanski protokol za hypertekst) je přenošowanski protokol internetnych dokumentow mjez internetnymi serwerami (hostami) a wobhladowakami (klientami).
Hyperwotkazy su pokazy, kotrež so w teksće w rozdźělnych barbach wuzběhuja a z kliknjenjom myški aktiwizuja. Z pomocu hyperwotkazow móža čitarjo k wěstym informacijam w dokumenće abo w druhich dokumentach skočić.
W LibreOffice móžeće tekstej, grafikam a wobłukam hyperwotkazy připokazać (hlejće symbol za dialog „Hyperwotkaz“ w symbolowej lajsće „Standard“.
Programowanska rěč Java je wot platformy njewotwisna programowanska rěč, kotraž so předewšěm za wužiwanje w interneće hodźi. Webstrony a nałoženja, kotrež su z klasowymi datajemi Java programowane, dadźa so na wšěch modernych dźěłowych systemach wužiwać. Programy, kotrež programowansku rěč Java wužiwaja, so zwjetša we wuwiwanskej wokolinje Java wuwiwaja a so potom do „bajtoweho koda“ kompiluja.
Proksy je ličak w syći, kotryž jako družina mjezyskłada za přenošowanje datow słuži. Hdyžkuli ze syće předewzaća přistup k internetej maće a webstronu wuwołujeće, kotraž je so hižo wot kolegi přečitała, móže proksy stronu wjele spěšnišo pokazać, dokelž wona je hišće w składźe. Wšitko, štož dyrbi so w tutym padźe přepruwować, je, hač strona, kotraž je so w proksyju składowała, je najnowša wersija. Jeli tomu tak je, njetrjebaće stronu z wjele pomałšeho interneta sćahnyć, ale móžeće ju direktnje z proksyja začitać.
Pytawa je słužba w interneće, kotraž na softwarowym programje bazuje a so wužiwa, zo by hoberske mnóstwo informacijow z pomocu klučowych słowow přepytała.
SGML za „Standard Generalized Markup Language“ steji. SGML na ideji bazuje, zo dokumenty strukturelne a druhe semantiske elementy maja, kotrež dadźa so bjez poćaha na to wopisuja, kak so maja tajke elementy pokazać. Poprawne wozjewjenje tajkeho dokumenta móže wariěrować, wotwisujo wot wudawanskeho medija a stilowych nastajenjow. W strukturowanych tekstach SGML nic jenož struktury (w DTD = w definiciji dokumentoweho typa) definuje, ale zawěsćuje tež, zo so jenak wužiwaja.
HTML je specializowane nałoženje SGML. To rěka, zo najwjace webwohladowakow jenož wobmjezowany dźěl standarda SGML podpěruje a zo nimale wšě systemy, na kotrychž SGML je zmóžnjeny, móža atraktiwne HTML-strony generować.
Uniform Resource Locator (URL) adresu dokumenta abo serwera w interneće pokazuje. Powšitkowna struktura URL je po typje rozdźělna a ma zwjetša formu słužba://hostmjeno:port/šćežka/strona#marka, hačrunjež nic wšě elementy su přeco trěbne. URL móže FTP-adresa, WWW- (HTTP-)adresa, datajowa adresa abo e-mejlowa adresa być.
Skrótšenka za Web-based Distributed Authoring and Versioning, standardna sadźba IETF wot platformy njewotwisnych rozšěrjenjow za HTTP, kotraž wužiwarjam zmóžnja, dataje na zdalenych webserwerach w zhromadnosći wobdźěłać a rjadować. WebDAV XML-kajkosće za metadaty, zawrjenje – štož awtoram tomu zadźěwa, zo wzajomne změny přepisuja – manipulaciju mjenowych rumow a rjadowanje datajow wotdaloka skići. WebDAV so druhdy DAV mjenuje.
Wobrazowa karta je na wotkazy sensitiwna grafika abo na wotkazy sensitiwny wobłuk. Móžeće na definowane wobłuki grafiki abo wobłuka kliknyć, zo byšće so k cilowemu (URL dóstał, kotryž je na wobłuk wotkazany. Wotkazowe wobłuki so, hromadźe z wotkazanymi URL a wotpowědnym tekstom, kotryž so pokazuje, hdyž pokazowak myški je nad tutymi wobłukami, w editorje wobrazowych kartow definuja.
Stej dwaj rozdźělnej typaj wobrazowych kartow. Wobrazowa karta ze strony klienta so na ličaku klienta wuhódnoćuje, kotryž je grafiku z interneta začitał, mjezytm zo so wobrazowa karta ze strony serwera na serwerowym ličaku wuhódnoćuje, kotryž HTML-stronu w interneće k dispoziciji staja. Hdyž při serwerowym wuhódnoćenju na wobrazowu kartu klikaće, so wotpowědne koordinaty kursora we wobrazu na serwer sćelu, a specialny program na serwerje wotmołwi. Hdyž při klientowym wuhódnoćenju na definowany hotspot wobrazoweje karty klikaće, so URL aktiwizuje, kaž by normalny tekstowy wotkaz był. URL so pod pokazowakom myški jewi, hdyž jón po wobrazowej karće wjedźeće.
Dokelž wobrazowe karty dadźa so na rozdźělne wašnja wužiwać, dadźa so w rozdźělnych formatach składować.
Wobrazowe karty so zasadnje do tych, kotrež so na serwerje (t. r. při wašim internetnym poskićowarju) analyzuja a do tych, kotrež so we webwobhladowaku na ličaku čitarja analyzuja, rozdźěleja.
Wobłuk wobraza abo ramika, hdźež čitar móže kliknyć, s o přez zawjazany URL woznamjenja, hdyž z myšku přez wobłuk přejědźeće. Wobrazowa karta so w runinje pod wobrazom składuje a wobsahuje informacije wo referencowanych wobłukach. Jenička njelěpšina wobrazowych kartow ze strony klienta je, zo starše webwobhladowaki njemóža je čitać; njelěpšina, kotraž wšak so bórze wotbywa.
Hdyž wobrazowa karta składujeće, wubjerće datajowy typ SIP - StarView ImageMap. Tón wobrazowu kartu direktnje w formaće składuje, kotryž da so na kóždy aktiwny wobraz abo wobłuk we wašim dokumenće nałožić. Jeli wšak chceće jenož wobrazowu kartu na aktualny wobraz abo wobłuk nałožić, njetrjebaće ju w specialnym formaće składować. Po tym zo sće regiony definował, klikńće prosće na Nałožić. Wjace trjeba njeje. Wobrazowe karty ze strony klienta, kotrež su so jako HTML składowali, so direktnje w HTML-kodźe do strony zasadźuja.
Wobrazowe karty ze strony serwera so čitarjej jako wobraz abo wobłuk na stronje pokazuja. Klikńće z myšku na wobrazowu kartu a koordinaty wotpowědneje pozicije so na serwer pósćelu. Z pomocu specialneho programa serwer přichodny krok postaja, kotryž so ma přewjesć. Su wjacore inkompatibelne metody za definowanje tutoho procesa, dwě najdale rozšěrjenej stej:
Serwer W3C (CERN) HTTP (formatowy typ: MAP – CERN)
Serwer NCSA HTTP (formatowy typ: MAP – NCSA)
LibreOffice wobrazowe karty za wobě metodźe wutworja. Wubjerće format z lisćiny Dateityp w dialogu Składować jako w editorje wobrazowych kartow. Separatne kartowe dataje so wutworjeja, kotrež dyrbiće na serwer nahrać. Dyrbiće so swojeho poskićowarja abo syćoweho administratora prašeć, kotry typ wobrazowych kartow so přez serwer podpěruje a kak maće přistup k wuhódnoćenskemu programej.
Wobłuki su wužitne za wuhotowanje HTML-stronow. LibreOffice znošowace so wobłuki wužiwa, do kotrychž móžeće objekty kaž na přikład grafiki, widejodataje a awdiodataje zasadźić. Kontekstowy meni wobłuka nastajenja za wobnowjenje a wobdźěłowanje wobłukoweho wobsaha pokazuje. Někotre z tutych komentarow so tež w Wobdźěłać – Objekt nalistuja, hdyž wobłuk je wubrany.
HTML-strony wěste strukturelne a formatěrowanske přikazy wobsahuja, kotrež znački rěkaja. Znački su kodowe słowa, kotrež so z kutowymi spinkami w dokumentowej woznamjenjenskej rěči HTML wobdawaja. Wjele značkow tekst abo hyperwotkazy mjez wočinjacymi a začinjacymi spinkami wobsahuje. Titule na přikład so ze značku <h1> na spočatku a ze značku </h1> na kóncu titula woznamjenjeja. Někotre znački so jenož jednotliwje wužiwaja, na přikład <br> za łamanje linki abo <img ...> za zwjazanje z grafiku.