Pomoc za LibreOffice 24.8
Jolic internet jo nowy za was, starcyjośo za was njeznate zapśimjeśa: wobglědowak, cytańske znamje, e-mail, startowy bok, pytnica/pytańska mašina a wjele drugich. Aby wam prědne kšace wólažcył, toś ten glosar wam někotare nejwažnjejšych zapśimjeśow wujasnjujo, kótarež w pólach internet, intranet, e-mail a powěsći/nowosći namakajośo.
Standard Content Management Interoperability Services (CMIS) domenowy model a pśiwězanja za websłužby Restful AtomPub, kótarež wětšu interoperabilitu za systemy Enterprise Content Management (ECM) zmóžnjaju. CMIS websłužby a zwězowańske městna wužywa, aby wobšyrne informacije zmóžnił, kótarež se maju pśez internetne protokole we wót póbitowarjow njewótwisnych formatach źěliś, mjazy nimi dokumentowe systemy, nakładniki a archiwy w jadnom pśedewześu a mjazy pśedewześami.
EPUB jo standard za dataje elektroniskich knigłow z datajoweju kóńcowku .epub, kótarež daju se ześěgnuś a na rědach ako mobilne telefony, tablety, licadła abo cytaki elektroniskich knigłow cytaś.
EPUB jo techniski standard, kótaryž jo se wózjawił wót wózjawjeńskeje kupki W3C. EPUB jo woblubowany format, dokulaž jo wótwórjony a na HTML bazěrujo.
EPUB-wózjawjenje se ako jadnotliwa dataja librujo a je njeskoděrowany spakowany archiw, kótaryž websedło wopśimujo. Wopśimujo HTML-dataje, wobraze, stilowe pśedłogi CSS a druge wopśimjeśe ako metadaty, multimedija a interaktiwnosć.
HTML (Hypertext Markup Language) jo dokumentowa wobznamjenjeńska rěc, kótaraž se ako datajowy format za WWW-dokumenty wužywa. Jo wót SGML wótwóźona a wopśimujo tekst, grafiki, wideo a zuki.
Jolic cośo HTML-pśikaze direktnje zapódaś, na pśikład, gaž zwucowanja z jadneje z wjele k dispoziciji stojecych HTML-knigłow cyniśo, źiwajśo na to, až HTML-boki su lutne tekstowe dataje. Składujśo swój dokument z dokumentowym typom Tekst a dajśo jomu datajowu kóńcowku .HTML. Zawěsććo se, až pśezuki abo druge wósebne znamuška rozšyrjoneje znamjenjoweje sajźby njewustupuju. Jolic cośo toś tu dataju w LibreOffice zasej wócyniś a HTML-kod wobźěłaś, musyśo ju z datajowym typom Tekst zacytaś, nic z datajowym typom Webboki.
W interneśe dajo wjele zapokazanjow do rěcy HTML.
Hypertext Transfer Protocol (pśenosowański protokol za hypertekst) jo pśenosowański protokol internetnych dokumentow mjazy internetnymi serwerami (hostami) a wobglědowakami (klientami).
Hyperwótkaze su pokaze, kótarež se w teksće w rozdźělnych barwach wuzwiguju a z kliknjenim myški aktiwěruju. Z pomocu hyperwótkazow mógu cytarje k wěstym informacijam w dokumenśe abo w drugich dokumentach skócyś.
W LibreOffice móžośo tekstoju, grafikam a wobłukam hyperwótkaze pśipokazaś (glejśo symbol za dialog „Hyperwótkaz“ w symbolowej rědce „Standard“.
Programěrowańska rěc Java jo wót platformy njewótwisna programěrowańska rěc, kótaraž se pśedewšym za wužywanje w interneśe góźi. Webboki a nałoženja, kótarež su z klasowymi datajami Java programěrowane, daju se na wšych modernych źěłowych systemach wužywaś. Programy, kótarež programěrowańsku rěc Java wužywaju, se zwětšego we wuwijańskej wokolinje Java wuwijaju a se pón do „bajtowego koda“ kompilěruju.
Proksy jo licadło w seśi, kótaryž ako družyna mjazywótkłada za pśenosowanje datow słužy. Gažkuli ze seśi pśedewześa pśistup k internetoju maśo a webbok wuwołujośo, kótaryž jo se južo pśecytał wót kolegi, móžo proksy bok wjele malsnjej pokazaś, dokulaž wón jo hyšći w skłaźe. Wšykno, což musy se w toś tom paźe pséspytows, jo, lěc bok, kótaryž jo se składła w proksyju, jo nejnowša wersija. Jolic tomu tak jo, njetrjebaśo bok z wjele pómałknjejšego interneta ześěgnuś, ale móžośo ju direktnje z proksyja zacytaś.
Pytnica jo słužba w interneśe, kótaraž na softwarowem programje bazěrujo a se wužywa, aby wjelicku tšochu informacijow z pomocu klucowych słowow pśepytała.
SGML za „Standard Generalized Markup Language“ stoj. SGML na ideji bazěrujo, až dokumenty strukturelne a drufe semantiske elementy maju, kótarež daju se bźez póśěga na to wopisuju, kak se maju take elementy pokazaś. Popšawne wózjawjenje takego dokumenta móžo wariěrowaś, wótwisujucy wót wudawańskego mediuma a stilowych nastajenjow. W strukturěrowanych tekstach SGML nic jano struktury (w DTD = w definiciji dokumentowego typa) definěrujo, ale zawěsćujo teke, až se jadnak wužywaju.
HTML jo specializěrowane nałoženje SGML. To groni, až nejwěcej webwogladowakow jano wobgranicowany źěl standarda SGML pódpěra a až skóro wšykne systemy, na kótarychž SGML jo zmóžnjony, mógu atraktiwne HTML-boki generěrowaś.
Uniform Resource Locator (URL) adresu dokumenta abo serwera w interneśe pokazujo. Powšykna struktura URL jo pó typje rozdźělna a ma zwětšego formu słužba://hostmjeno:port/sćažka/bok#marka, lěcrownož nic wšykne elementy su pśecej trjebne. URL móžo WWW- (HTTP-)adresa, datajowa adresa abo e-mailowa adresa byś.
Skrotconka za Web-based Distributed Authoring and Versioning, standardna sajźba IETF wót platformy njewótwisnych rozšyrjenjow za HTTP, kótaraž wužywarjam zmóžnja, dataje na zdalonych webserwerach w zgromadnosći wobźěłaś a zastojaś. WebDAV XML-kakosći za metadaty, zastajanje – což awtoram zawoborujo, až mjazsobne změny pśepisuju – manipulaciju mjenjowych rumow a zastojanje datajow zdaloka bitujo. WebDAV se wótergi DAV pomjenjujo.
Wobrazowa kórta jo na wótkaze sensitiwna grafika abo na wótkaze sensitiwny wobłuk. Móžośo na definěrowane wobłuki grafiki abo wobłuka kliknuś, aby se k celowemu (URL dostał, kótaryž jo na wobłuk wótkazany. Wótkazowe wobłuki se, gromaźe z wótkazanymi URL a wótpowědnym tekstom, kótaryž se pokazujo, gaž pokazowak myški jo nad toś tymi wobłukami, w editorje wobrazowych kórtow definěruju.
Stej dwa rozdźělnej typa wobrazowych kórtow. Wobrazowa kórta z boka klienta se na licadle klienta wugódnośujo, kótarež jo zacytało grafiku z interneta, mjaztym až se wobrazowa kórta z boka serwera na serwerowem licadle wugódnośujo, kótaryž HTML-bok w interneśe k dispoziciji staja. Gaž pśi serwerowem wugódnośenju na wobrazowu kórtu klikaśo, se wótpowědne koordinaty kursora we wobrazu na serwer sćelu, a specialny program na serwerje wótegronijo. Gaž pśi klientowem wugódnośenju na definěrowany hotspot wobrazoweje kórty klikaśo, se URL aktiwěrujo, ako by był normalny tekstowy wótkaz. URL se pód pokazowakom myški zjawijo, gaž jen pó wobrazowej kórśe wjeźośo.
Dokulaž wobrazowe kórty daju se na rozdźělne wašnje wužywaś, daju se w rozdźělnych formatach składowaś.
Wobrazowe kórty se zasadnje do tych, kótarež se na serwerje (t. gr. pśi wašom internetnym póbitowarju) analyzěruju a do tych, kótarež se we webwobglědowaku na licadle cytarja analyzěruju, rozdźěluju.
Wobceŕk wobraza abo ramika, źož cytaŕ móžo kliknuś, se pśez zawězany URL wóznamjenijo, gaž myšku pśez wobceŕk gibaśo. Wobrazowa kórta se w rowninje pód wobrazom składujo a wopśimujo informacije wó referencěrowanych wobceŕkach. Jadnučka njelěpšyna wobrazowych kórtow z boka klienta jo, až starše webwobglědowaki njamógu je cytaś; njelěpšyna, kótaraž pak se skóro wótbydnjo.
Gaž wobrazowa kórta składujośo, wubjeŕśo datajowy typ SIP - StarView ImageMap. Ten wobrazowu kórtu direktnje w formaśe składujo, kótaryž dajo se na kuždy aktiwny wobraz abo wobłuk we wašom dokumenśe nałožyś. Jolic pak cośo jano wobrazowu kórtu na aktualny wobraz abo wobłuk nałožyś, njetrjebaśo ju w specialnem formaśe składowaś. Za tym až sćo definěrował regiony, klikniśo jadnorje na Nałožyś. Wěcej njejo trjeba. Wobrazowe kórty z boka klienta, kótarež su se składli ako HTML, se direktnje w HTML-koźe do boka zasajźuju.
Wobrazowe kórty z boka serwera se cytarjeju ako wobraz abo wobłuk na boku pokazuju. Klikniśo z myšku na wobrazowu kórtu a koordinaty wótpowědneje pozicije se na serwer pósćelu. Z pomocu specialnego programa serwer pśiducy kšac póstaja, kótaryž se ma pśewjasć. Dajo někotare inkompatibelne metody za definěrowanje toś togo procesa, dwě nejdalej rozšyrjonej stej:
Serwer W3C (CERN) HTTP (formatowy typ: MAP – CERN)
Serwer NCSA HTTP (formatowy typ: MAP – NCSA)
LibreOffice wobrazowe kórty za wobej metoźe napórajo. Wubjeŕśo format z lisćiny Dateityp w dialogu Składowaś ako w editorje wobrazowych kórtow. Separatne kórtowe dataje se napóraju, kótarež musyśo na serwer nagraś. Musyśo se swójogo póbitowarja abo seśowego administratora pšašaś, kótary typ wobrazowych kórtow se pśez serwer pódpěra a kak maśo pśistup k programoju wugódnośenja.
HTML-boki wěste strukturelne a formatěrowańske pśikaze wopśimuju, kótarež se wobznamjenja gronje. Wobznamjenja su kodowe słowa, kótarež se ze špicnymi spinkami w dokumentowej wobznamjenjeńskej rěcy HTML wobdawaju. Wjele wobznamjenjow tekst abo hyperwótkaze mjazy wócynjajucymi a zacynjajucymi spinkami wopśimujo. Titele na pśikład se z wobznamjenim <h1> na zachopjeńku a z wobznamjenim </h1> na kóńcu titela wobznamjenjuju. Někotare wobznamjenja se jano jadnotliwje wužywaju, na pśikład <br> za łamanje smužki abo <img ...> za zwězanje z grafiku.
Wobłuki su wužytne za wugótowanje HTML-bokow. LibreOffice znošujuce se wobłuki wužywa, do kótarychž móžośo objekty ako na pśikład grafiki, wideodataje a awdiodataje zasajźiś. Kontekstowy meni wobłuka nastajenja za wótnowjanje a wobźěłowanje wobłukowego wopśimjeśa pokazujo. Někotare z toś tych komentarow se teke w Wobźěłaś – Objekt nalicyju, gaž wobłuk jo wubrany.